Wat zijn hormonen? En hoe werken hormonen met elkaar samen?

Bij het woord hormonen wordt vaak gedacht aan zwangerschap of humeurigheid tijdens de menstruatie. Maar hormonen zijn veel meer dan dat. En ook mannen hebben hormonen. Hormonen werken op verschillende manieren met elkaar samen. Is er ergens in het lichaam een hormonale disbalans dan heeft dit vaak ook gevolgen voor andere hormonen.

Wat zijn hormonen?

Hormonen spelen een cruciale rol in ons lichaam, maar vaak worden ze alleen geassocieerd met stemmingswisselingen, zwangerschap of de menstruatiecyclus. De werkelijkheid is dat hormonen veel meer zijn dan dat. Ze sturen talloze processen in ons lichaam aan en zijn essentieel voor onze gezondheid. In dit artikel leggen we uit wat hormonen zijn, hoe ze samenwerken en waarom een hormonale disbalans invloed kan hebben op je algehele welzijn.

Chemische boodschappers

Hormonen zijn chemische boodschappers die door klieren in het lichaam worden geproduceerd. Ze reizen via het bloed naar verschillende organen en weefsels om daar specifieke processen te regelen. Denk hierbij aan groei, stofwisseling, voortplanting en emoties. De belangrijkste klieren die hormonen produceren zijn de hypofyse, schildklier, bijnieren, alvleesklier en geslachtsklieren (eierstokken en testikels).

Hoe werken hormonen samen?

Hormonen werken niet op zichzelf; ze vormen een complex netwerk waarbij ze elkaar versterken of juist in balans houden. Zo speelt insuline, dat wordt aangemaakt door de alvleesklier, een rol in het reguleren van de bloedsuikerspiegel. Maar dit proces kan worden beïnvloed door andere hormonen zoals cortisol (het stresshormoon). Een verstoring in één hormoon kan dus een domino-effect veroorzaken in het hele hormonale systeem.

Bijvoorbeeld: als je langdurig stress hebt, produceert je lichaam meer cortisol. Dit kan invloed hebben op andere hormonen zoals oestrogeen, progesteron en insuline, wat weer effect heeft op je energieniveau, gewicht en zelfs je stemming.

De belangrijkste soorten hormonen en hun functies

Hormonen kunnen worden onderverdeeld in verschillende categorieën, elk met hun eigen functies:

Geslachtshormonen

Oestrogeen en progesteron: Belangrijk voor de menstruatiecyclus, zwangerschap en de gezondheid van botten en huid.
Testosteron: Regelt spiermassa, energie en libido.

Stofwisseling

Insuline: Helpt bij de opname van glucose (suiker) uit het bloed in de cellen.
Schildklierhormonen: Regelen de stofwisseling, energieproductie en temperatuur.

Stresshormonen

Stress heeft een grote invloed op je lichaam, en hormonale spelen een belangrijke rol.

Cortisol: Wordt vrijgemaakt in stressvolle situaties en beïnvloedt onder andere het immuunsysteem en de bloedsuikerspiegel.
Adrenaline: Zorgt voor een snelle reactie in noodgevallen door de hartslag en bloedtoevoer te verhogen.

Een gezonde balans tussen deze hormonen is nodig om stress te beheersen en overbelasting te voorkomen.

Slaap en herstel

Een goede nachtrust is essentieel voor je gezondheid. Tijdens je slaap werken verschillende hormonen samen om je lichaam te laten herstellen en vernieuwen.

Melatonine: Reguleert het slaap-waakritme en ondersteunt het natuurlijke herstel van het lichaam.
Groei-hormoon (GH): Bevordert de groei van botten en spieren, en helpt bij weefselherstel.

5. Ghreline en leptine: honger en verzadiging

Hormonen spelen ook een directe rol in ons hongergevoel en onze verzadiging. Twee belangrijke hormonen hiervoor zijn ghreline en leptine:

Ghreline: het hongerhormoon: Ghreline wordt aangemaakt in de maagwand en stimuleert je eetlust. Wanneer je maag leeg is, neemt de productie van ghreline toe, waardoor je honger krijgt. Dit hormoon is essentieel om je lichaam te laten weten dat het tijd is om te eten. Echter, bij slaaptekort of stress wordt de aanmaak van ghreline verhoogd, waardoor je meer trek krijgt, vaak in calorierijk voedsel.
Leptine het verzadigingshormoon: Leptine wordt geproduceerd door vetcellen en geeft een signaal aan je hersenen dat je genoeg hebt gegeten. Het helpt om je eetlust te verminderen en zorgt ervoor dat je stopt met eten. Bij overgewicht kan het lichaam resistent worden tegen leptine, waardoor je minder snel een gevoel van verzadiging ervaart, ondanks dat je voldoende hebt gegeten.

Een gezonde balans tussen ghreline en leptine is essentieel voor het reguleren van je eetlust en gewicht. Verstoring van deze balans kan leiden tot overeten, gewichtstoename en hormonale disbalans.

Melatonine: het hormoon van de nacht

Een belangrijk hormoon dat vaak over het hoofd wordt gezien, is melatonine. Dit hormoon wordt geproduceerd in de pijnappelklier in je hersenen en reguleert je slaap-waakritme. Melatonine wordt ’s avonds aangemaakt als het donker wordt, waardoor je lichaam zich voorbereidt op de nacht. Overdag, wanneer je blootgesteld wordt aan natuurlijk licht, neemt de productie af en blijf je alert.

Een verstoring van melatonine kan leiden tot:

Moeite met inslapen of doorslapen
Een verstoord bioritme (bijvoorbeeld door nachtdiensten of jetlags)
Vermoeidheid overdag
Verminderde concentratie en geheugenproblemen
Verstoring in andere hormonen, zoals cortisol

Een goede melatonineproductie is cruciaal voor een herstellende slaap. Maar invloeden zoals blauw licht van schermen, stress of een onregelmatige slaappatroon kunnen de aanmaak verstoren.

💡Tips om je melatonineniveau te ondersteunen:

Vermijd schermen minstens een uur voor het slapen.
Zorg voor een donkere en rustige slaapkamer.
Volg een vast slaapritme.
Overweeg supplementen alleen na overleg met een deskundige.

Balans houden: Om je melatonineproductie te ondersteunen, is het belangrijk om ’s avonds fel licht, zoals schermen van telefoons en laptops, te vermijden. Zorg bovendien voor een vaste slaaproutine en voldoende daglicht overdag, zodat je lichaam een natuurlijk dag- en nachtritme versterkt. Ook ontspanning voor het slapengaan, zoals ademhalingsoefeningen of meditatie, kunnen helpen bij een gezonde melatoninebalans. Goed slapen in de nacht, begint al in de ochtend.

Cortisol: het stresshormoon

Cortisol wordt geproduceerd door de bijnieren en speelt een belangrijke rol in je stressreactie. Het helpt je lichaam om in actie te komen in stressvolle situaties. Bij acuut gevaar, zoals een dreigend ongeluk, zorgt ervoor dat cortisol ervoor zorgt dat je alert bent en snel kunt reageren.

Hoewel cortisol essentieel is voor ons overlevingsmechanisme, kan langdurige stress leiden tot een chronisch verhoogd cortisolniveau . Dit kan negatieve effecten hebben op je gezondheid, zoals:

Vermoeidheid en slaapproblemen
Gewichtstoenaam, vooral rond de buik
Verhoogde bloedsuikerspiegel
Verminder de weerstand
Stemmingswisselingen en prikkelbaarheid

Balans houden: Om cortisol in balans te houden, is het belangrijk om stress goed te ontwikkelen. Ontspanningstechnieken zoals ademhalingsoefeningen, mindfulness en voldoende slaap kunnen helpen om je cortisolniveau te verlagen.

Insuline: de sleutel tot je bloedsuikerspiegel

Insuline wordt geproduceerd door de alvleesklier en is verantwoordelijk voor het implementeren van de bloedsuikerspiegel. Na een maaltijd zorgt ervoor dat glucose uit het bloed wordt opgenomen door de cellen, waar het wordt gebruikt als energie.

Wanneer de insulinewerking verstoord raakt, kan dit leiden tot insulineresistentie , een voorstadium van diabetes type 2. Dit betekent dat cellen minder worden beïnvloed voor insuline, waardoor de bloedsuikerspiegel langdurig gecontroleerd blijft. Gevolgen deze kunnen zijn:

Vermoeidheid en energiedips
Verhoogde trek in suiker en koolhydraten
Gewichtstoename
Ontstekingen in het lichaam

Balans houden: Een stabiele bloedsuikerspiegel helpt om insuline in balans te houden. Dit bereik je door regelmatig te eten, bewerkte suikers te vermijden en voldoende eiwitten en vezels binnen te krijgen. Ook beweging, zoals wandelen na een maaltijd, draagt bij aan een betere insulinegevoeligheid.

Oestrogeen: het vrouwelijke geslachtshormoon

Oestrogeen is vooral bekend als het ‘vrouwelijke hormoon’, maar mannen producenten het ook in kleine hoeveelheden. Dit hormoon wordt voornamelijk opgelost door de eierstokken en speelt een belangrijke rol bij de menstruatiecyclus, vruchtbaarheid en botgezondheid.

Een disbalans in oestrogeen kan verschillende klachten veroorzaken. Te veel oestrogeen (oestrogeendominantie) kan leiden tot:

Gewichtstoenaam, vooral rond de heupen
Hevige menstruaties of onregelmatige cycli
Stemmingswisselingen en PMS-klachten
Hoofdpijn en vocht vasthouden

Te weinig oestrogeen, wat bijvoorbeeld voorkomt in de overgang, kan leiden tot:

Opvliegers en nachtelijk zweten
Droge huid en slijmvliezen
Verminderde botdichtheid (osteoporose)

Balans houden: Je kunt je oestrogeenbalans ondersteunen door een gezonde levensstijl met voldoende beweging, gezonde vetten en stressvermindering. Ook kunnen fyto-oestrogenen uit voeding, zoals lijnzaad en soja, helpen om een tekort te verhelpen.

Dopamine: het gelukshormoon

Dopamine staat bekend als het ‘gelukshormoon‘ en speelt een belangrijke rol bij motivatie, beloning en plezier. Het wordt gemaakt in de hersenen en geeft je een gevoel van voldoening wanneer je iets leuks doet, zoals het bereiken van een doel, sporten of genieten van lekker eten. Daarnaast draagt dopamine bij aan concentratie, geheugen en verwerking.

Een tekort aan dopamine kan leiden tot:

Vermoeidheid en futloosheid
Gebrek aan motivatie
Stemmingswisselingen en neerslachtigheid
Verminderde concentratie enachtigheid
Verhoogde behoefte aan suiker en cafeïne als ‘oppepper’

Een overschot aan dopamine kan zorgen voor:

Onrust en impulsief gedrag
Slaapproblemen
Overmatige drang naar prikkels en verslavingen (zoals eten, sociale media, alcohol)

Balans houden: Je kunt je dopaminegehalte op een natuurlijke manier ondersteunen door regelmatig te bewegen, gezond te eten en sociale contacten te onderhouden. Ook zonlicht, creatieve bezigheden en het stellen én bereiken van kleine doelen kunnen je dopamineproductie stimuleren.

Wat gebeurt er bij een hormonale disbalans?

Een hormonale disbalans ontstaat wanneer één of meerdere hormonen te veel of te weinig worden aangemaakt. Dit kan door verschillende factoren komen, zoals stress, een ongezonde levensstijl, medicatie of veranderingen in levensfasen (zoals de overgang).

Een disbalans kan leiden tot klachten zoals:

Vermoeidheid
Gewichtstoename of -verlies
Slaapproblemen
Huidproblemen zoals acne
Stemmingswisselingen
Menstruatieproblemen
Verhoogde eetlust en gewichtstoename

Omdat hormonen zo nauw met elkaar samenwerken, heeft een disbalans vaak een groot effect op je gezondheid en welzijn. Een verstoring in bijvoorbeeld de schildklierhormonen of melatonine kan niet alleen invloed hebben op je stofwisseling, maar ook op je energieniveau en stemming.

Hoe houd je je hormonen in balans?

Gelukkig kun je veel doen om je hormonen in balans te houden:

Gezonde voeding: Kies voor verse, onbewerkte producten en verminder je suikerinname en transvetten. Eet voldoende eiwitten, gezonde vetten en vezels.
Regelmatige beweging: Vooral matig intensieve activiteiten zoals wandelen en yoga helpen bij het reguleren van stresshormonen.
Vermijd langdurige stress: Leer omgaan met stress door ontspanningstechnieken zoals meditatie, ademhalingsoefeningen of mindfulness.
Slaap voldoende: Een goede nachtrust helpt je lichaam om hormonen beter te reguleren.
Laat je begeleiden: Een expert zoals een BGN-gewichtsconsulent of welzijnscoach kan je helpen om zowel je lichaam als geest in balans te brengen.

Ondersteuning nodig?

Hormonen zijn veel meer dan enkel verantwoordelijk voor stemmingen of voortplanting. Ze vormen een heel belangrijk systeem dat invloed heeft op vrijwel alle processen in ons lichaam. Als er ergens een disbalans ontstaat, kan dat brede gevolgen hebben voor je gezondheid. Door gezond te leven, voldoende te slapen en eventueel hulp in te schakelen, kun je zelf een grote rol spelen in het behouden van een goede hormonale balans.

Algehele welzijn

Ida Jager is een gediplomeerd BGN gewichtsconsulent en welzijnscoach die haar richt op de algehele welzijn van haar cliënten. Meer weten? Of heb jij begeleiding nodig? Neem dan vrijblijvend contact met mij op.

Chat op WhatsApp

Als BGN-gewichtsconsulent en welzijnscoach help ik je graag om jouw hormonen weer in balans te brengen. Samen kijken we naar je leefstijl, voeding en mentale welzijn. Bij Natuurlijk Ida staat balans centraal, zodat je je energieker en gezonder voelt. Wil je meer weten of direct aan de slag? Neem contact met me op voor persoonlijke begeleiding en een natuurlijk evenwicht.